Voor de meeste mensen is het simpel; een bord is om van te eten, uit een kop kun je drinken, een vaas om bijvoorbeeld bloemen in te doen, een toiletpot om... enz. enz. Een aantal van deze producten is ook uit glas gemaakt maar, met name eetgerei, is vaak van keramiek. En keramiek is dan een alomvattende term voor producten van aardewerk, porselein, steen-werk, terracotta en andere kleiproducten. De term "keramiek" is afgeleid van het Oudgriekse woord keramos wat een aanduiding was voor kleiproducten.
De oorsprong is dus altijd klei, welke in de gewenste vorm wordt gebracht om vervolgens met hoge temperatuur te worden gebakken (soms tot boven 1150°C). Klei is een overwegend anorganisch materiaal dat bestaat uit fijnkorrelige kleimineralen zoals silicaten, kwarts of metaaloxiden en plastisch kan worden vervormd als het watergehalte voldoende is.
Afhankelijk van de gebruikte techniek krijgt het voorwerp andere eigenschappen qua porositeit, sterkte en oppervlaktestructuur. Voor het vormen van de klei zijn een aantal technieken zoals het met de hand vormen (op elkaar plakken), knijpen, gieten in (vaak gipsen) mallen en draaien op schijf ontwikkeld. Aan de vorm kunnen dan nog textuur en decoratie aangebracht worden alvorens het wordt gebakken. Na het bakken kan het dan nog geglazuurd worden om het voorwerp te beschermen, waterdicht te maken en/of kleur en glans te geven.
Vooral de temperatuur in de oven heeft een doorslaggevende invloed op het latere eindproduct en de kwalitatieve eigenschappen ervan. Want hoe hoger de baktemperatuur, hoe resistenter het keramiek wordt. En het is ook de temperatuur die keramiek in zijn subtermen verdeelt: er wordt een onderscheid gemaakt tussen aardewerk - dat onder de sinterlimiet wordt gebakken - en gesinterd materiaal dat wordt blootgesteld aan temperaturen boven deze limiet.
Terracotta en aardewerk
De categorie die onder de sinterlimiet wordt gebakken, omvat aardewerk en roodbruin terracotta. Deze laatste is gemakkelijk te herkennen, vooral vanwege de kleur en is bij velen bekend bij het gebruik van bloempotten. En dit is ook een van de voordelen van dit laaggebakken keramiek: door zijn hoge porositeit neemt het materiaal veel water op en geeft het het vervolgens langzaam weer af aan de planten. Dit is een doorslaggevend voordeel, vooral in warmere streken. Voorzichtigheid is echter geboden in de winter in gematigde klimaatzones, omdat vorst het poreuze materiaal kan doen barsten.
Aardewerk heeft ondanks zijn poreusheid ook voordelen, daarom is het nog steeds vaak op de markt te vinden. Door het hoge kalkgehalte is de klei gemakkelijk te verwerken en is het productieproces aanzienlijk goedkoper dan steengoed of porselein door de lagere baktemperaturen, wat meestal een positief effect heeft op de prijs.
Servies van aardewerk is echter minder slagvast en duurzaam dan gesinterd aardewerk. Bovendien moet het in ieder geval bedekt zijn met een glazuur, omdat het materiaal zelf niet volledig waterdicht is. Aardewerk wordt vaak verkocht als vaatwasmachinebestendig. De ongeglazuurde bodem van de plaat, kleine scheurtjes of beschadigingen in het glazuur kunnen echter soms problematisch zijn. Door weken in de gootsteen of een lang wasprogramma in de vaatwasser kunnen kleine hoeveelheden water doordringen en wordt het materiaal doorweekt. Als het keramiek na het wassen niet zorgvuldig aan de lucht wordt gedroogd, kan er schimmel ontstaan.
Gesinterd aardewerk - steengoed en porselein
De categorie gesinterd aardewerk omvat zowel steengoed als porselein. Beide soorten keramiek worden gebakken bij temperaturen boven de sintergrens van 1150°C en nemen daardoor bijna geen water op, zelfs niet als het ongeglazuurd is. Ze zijn onderhoudsvriendelijk, bijzonder slagvast en dus zeer duurzaam.
Helaas zijn steengoed en sommige soorten aardewerk visueel niet of nauwelijks van elkaar te onderscheiden. Beide subtypes van aardewerk zijn gemaakt van een lichtgrijze of zachtbeige klei en zijn vaak bedekt met kleurrijke glazuren. Het is daarom belangrijk om te informeren naar het materiaal voordat u een aankoop doet. Steengoed is veel robuuster en kan meestal zonder problemen in de vaatwasser worden gereinigd.
Porselein daarentegen is gemakkelijker te onderscheiden. De samenstelling van de klei bevat een hoog aandeel kaolien, wat betekent dat het materiaal zeer licht van kleur is en een dunwandig en vaak licht doorschijnend uiterlijk heeft. Klassiek porselein is vaak wit of - als de klei voor het gieten met pigmenten is gekleurd - pastelkleurig. Het is meestal extra bedekt met een transparant glazuur. Omdat porseleinklei zeldzaam is en bij bijzonder hoge temperaturen wordt gebakken, wordt het ook wel witgoud genoemd. De bijzonderheid ervan komt daarom meestal tot uiting in de prijs.